Leczenie alergii

Autorem artykułu jest dr n. med. Barbara Jasiewicz-Honkisz

Absolwentka Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 2010 roku uzyskała specjalizację z zakresu chorób wewnętrznych, a w 2014 roku specjalisty alergologa.
Od 2004 roku pracuje w Szpitalu Specjalistycznym im. J. Dietla w Krakowie na Oddziale Chorób Wewnętrznych i Alergologii oraz Klinice Chorób Wewnętrznych i Medycyny Wsi CMUJ jako adiunkt. W 2009 roku obroniła tytuł doktora nauk medycznych. Zajmuje się diagnostyką i leczeniem schorzeń alergicznych, prowadzi program lekowy z omalizumabem dla pacjentów z ciężką uczuleniową astmą oskrzelową.

Potrzebujesz konsultacji alergologicznej? Zapisz się na konsultację lub wideo-konsultację!

Postępowanie okiem alergologa

Podstawą leczenia jest wprowadzenie diety eliminacyjnej. Zasadą jest usunięcie z  diety dziecka czynnika wywołującego objawy. W przypadku niemowląt podejrzany pokarm np. mleko krowie wykluczamy na ok. 6 miesięcy, a następnie podejmujemy próbę ponownego włączenia produktu – próba prowokacji. Jeśli objawy nawrócą, wskazane jest utrzymanie diety eliminacyjnej aż do skończenia 1 r.ż. Po tym okresie próba oceny tolerancji białek mleka krowiego powinna się odbywać co 6-12 miesięcy. Takie postepowanie ma na celu weryfikację, czy dziecko w toku rozwoju nie nabyło tolerancji na badany alergen.

W przypadku alergii przebiegającej pod postacią reakcji anafilaktycznej na orzechy arachidowe, pszenicę, ryby czy owoce morza, podstawą leczenia jest bezwzględna eliminacja nawet śladowych ilości uczulającego alergenu -czyli kluczową sprawą jest restrykcyjna dieta eliminacyjna. Oczywiście takiego pacjenta musimy zaopatrzyć w tzw. zestaw przeciwwstrząsowy, na wypadek przypadkowego spożycia uczulającego pokarmu.
Co ciekawe, postęp wiedzy alergologicznej daje nowe możliwości leczenia alergii pokarmowej poprzez immunoterapię. Dotyczy to szczególnych alergenów takich jak białka jaja kurzego, białka mleka ale w ostatnim okresie czasu również orzechów arachidowych.

Postępowanie okiem dietetyka

Dieta eliminacyjna polega na całkowitej eliminacji danego składnika z diety i  zastąpienie go innym. Warto pamiętać, że dieta eliminacyjna, jeżeli nie jest odpowiednio zbilansowana, może być niedoborowa. W związku z tym, taka dieta powinna być prowadzona pod opieką specjalisty. Nie powinno się eliminować grup produktów bez potwierdzenia alergii pokarmowej przez lekarza prowadzącego.
Przykładami diety eliminacyjnej może być dieta bezglutenowa, bezmleczna czy bezjajeczna.

Alergia pokarmowa a dieta

Pomimo, że żyjemy w XXI wieku nadal, niezmiennie podstawą leczenia alergii pokarmowej jest dieta. To czy będzie ona obowiązywała przez całe życie czy tylko czasowo podyktowane jest mechanizmem w jaki ona się rozwija oraz wiekiem pacjenta. Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego po zjedzeniu określonego pokarmu, zawierającego alergen. Co istotne nawet śladowa ilość uczulającego pokarmu może spowodować ciężką reakcję alergiczną.

Ze względu na mechanizm rozwoju objawów możemy ją podzielić na:

• alergię pokarmową zależną od przeciwciał IgE. Charakteryzuje się ona szybkim początkiem objawów, zwykle do 2 godzin od spożycia uczulającego pokarmu. Prowadzi ona do wystąpienia objawów takich jak ból brzucha, biegunka, kaszel, duszności, a czasami nawet wstrząsu anafilaktycznego;
• alergię pokarmową niezależną od przeciwciał IgE. Podstawowym jej objawem jest zapalenie jelit objawiające się bólami brzucha czy biegunką;
• alergię o mieszanej patogenezie – typowym przykładem jest atopowe zapalenie skóry lub eozynofilowe zapalenie przełyku lub jelit;

Alergia pokarmowa może dotyczyć zarówno dzieci (6%) jak i osób dorosłych (3%). U dzieci najczęściej wywołującymi objawy alergenami są: białka mleka krowiego czy białka jaja kurzego. Z kolei u osób dorosłych objawy są wywołane częściej przez orzechy ziemne, soję, pszenicę, owoce morza czy ryby. Objawy alergii pokarmowej są zróżnicowane. U jednego dziecka będzie to nieprzyjemny, ale niegroźny ból brzucha, czasami przewlekła biegunka, a u nielicznych dzieci może wystąpić ciężka reakcja alergiczna tzn. zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny.

Objawy pojawiają się najczęściej kilka minut po zjedzeniu pokarmu (to objawy natychmiastowej alergii IgE-zależnej), lub też mogą wystąpić dopiero po kilku godzinach a nawet dniach od zjedzenia pokarmu – reakcje opóźnione. Objawy opóźnione typowo występują w takich schorzeniach jak atopowe zapalenie skóry lub zapalenia jelit.

Objawami alergii pokarmowej mogą być: świąd ust, języka czy gardła, bóle brzucha, biegunka z domieszką śluzu czy krwi, objawy skórne. W skrajnych przypadkach alergia pokarmowa może prowadzić nawet do reakcji anafilaktycznych przebiegających z napadem kichania, wodnistego kataru, kaszlem, dusznościami, obrzękiem języka czy krtani, wysypką na skórze (pokrzywką) czy spadkiem ciśnienia tętniczego czyli objawami uogólnionymi bezpośrednio zagrażającymi życiu.

Czym zastąpić popularne alergeny pokarmowe?

• Alergia na gluten – należy wykluczyć z diety wszystkie produkty pszenne, żytnie, orkiszowe oraz owsiane. Mąkę można zastąpić mąką gryczaną, jaglaną, ryżową lub kukurydzianą. Podobnie z pieczywem, które może być spożywane, natomiast tylko i wyłącznie wypiekane z mąk bezglutenowych.
• Alergia na białko mleka krowiego – mleko napojami roślinnymi. Istnieje też na rynku szeroki wybór zamienników jogurtów, np. jogurty roślinne.
• Jajko – w wypiekach najlepiej zastąpić je zmielonym i zalanym ciepłą wodą siemieniem lnianym lub bananem. Zamiast jajecznicy można zrobić coraz bardziej popularną tofucznicę, czyli “jajecznicę” z tofu.

Czy można pozbyć się alergii pokarmowej?

Badania wykazują, że część dzieci z alergią pokarmową o opóźnionym mechanizmie, uczulonych na białka mleka czy jajka, mogą z wiekiem (stopniowym rozwojem przewodu pokarmowego) nabyć tolerancję na produkty. Osoby uczulone na orzeszki, sezam, ryby i skorupiaki muszą niestety wyeliminować alergizujący produkt na całe życie.

Czy można zapobiec alergii pokarmowej?

Na chwilę obecną nie ma pojedynczego czynnika, którego modyfikacja dawałaby gwarancję braku alergii u naszych dzieci lub umożliwiała zapobieganie jej wystąpieniu u nas samych. Mówimy raczej o zmniejszeniu ryzyka rozwoju alergii. Wiadomo, iż prawidłowa, dobrze zbilansowana dieta ma korzystny wpływ na zdrowie nasze czy naszego dziecka. Po urodzeniu, dzieci powinny być karmione piersią przez minimum 4 miesiące. Poza tym, istotnym czynnikiem zmniejszającym ryzyka rozwoju chorób alergicznych jest odpowiedni poziom witaminy D oraz kwasów omega 3.